CẢM NHẬN VÀ SUY NGHĨ TỪ NHỮNG BẢN ĐÚC KẾT VÀ GÓP Ý
HỘI NGHỊ TIỀN-THƯỢNG HĐGM CẤP GIÁO PHẬN – 24/7/2022
Lm. Đaminh Nguyễn Tuấn Anh
HỘI NGHỊ TIỀN-THƯỢNG HĐGM CẤP GIÁO PHẬN – 24/7/2022
Lm. Đaminh Nguyễn Tuấn Anh
1- Cảm nhận từ Hội nghị
a. Niềm vui Hiệp hành của gia đình giáo phận
- Cuộc quy tụ hôm nay mang lại cho chúng ta niềm vui. Hội nghị hôm nay quy tụ các đại diện của mọi thành phần Dân Chúa trong giáo phận; và qua phương tiện truyền thông, có nhiều anh chị em tín hữu trong và ngoài giáo phận, cùng chia sẻ niềm vui và hoa trái của Tiến trình Hiệp hành. Chúng ta cùng gặp gỡ, đối thoại và lắng nghe, lắng nghe Chúa và lắng nghe nhau trong Chúa. Giáo hội muốn được lắng nghe mọi thành phần Dân Chúa và cộng đoàn Dân Chúa đã bày tỏ ý kiến, thao thức xây dựng Hội thánh.
- Niềm vui lớn hơn nữa là qua tiến trình hiệp hành, chúng ta thấy được sự đồng tâm nhất trí của toàn thể giáo phận theo hướng dẫn của Đức cha Giáo phận: có thời gian học hỏi về nội dung Thượng Hội đồng Giám mục lần thứ 16 rộng khắp trên toàn giáo phận, cũng như đề tài tĩnh tâm mùa Chay 2022 xoay quanh ba khía cạnh: hiệp thông, tham gia và sứ vụ, nên có sự hiểu biết sâu và rộng khắp của mọi thành phần Dân Chúa; nhờ đó việc thỉnh ý đã được tiến hành khá thuận lợi tại các giáo xứ, Đại Chủng viện và dòng tu.
- Niềm vui lan tỏa khắp nơi là khi mọi tín hữu đều có thể lên tiếng trong một Thượng Hội đồng Giám mục Thế giới, không phân biệt tuổi tác, vùng miền, ngôn ngữ, giới tính, trình độ, địa vị xã hội… Cho đến nay, các giáo hữu thường chỉ được nghe giải thích và cố gắng thực hành giáo huấn của các Tông Huấn của một Thượng Hội đồng nào đó được viết ra bởi các vị mục tử. Lần thỉnh ý này khơi lên nơi các tín hữu sự phấn khởi được bày tỏ những thao thức, ước mong của mình và hy vọng nó sẽ thành hiện thực. Người tín hữu đóng góp vào việc xây dựng Hội thánh, không chỉ bằng lời cầu nguyện, của cải vật chất mà còn cả trí tuệ, ý kiến, sáng kiến của mình nữa.
Cùng với niềm vui, sự phấn khởi là những khó khăn mà tiến trình hiệp hành đặt ra: Làm sao đây, mới quá, chưa quen…? Phải bắt đầu từ đâu, phải làm gì và phải làm như thế nào…? Và vấn đề thỉnh ý đến từng đối tượng càng là vấn đề nan giải, đòi hỏi phải có thái độ tích cực tham gia từ phía các mục tử cũng như giáo hữu. Thành quả hôm nay quả thật là hoa trái sự Hiệp hành của các thành phần Dân Chúa, là nét son đáng quý của giáo phận nhà. Đây là một ân phúc Chúa ban cho Dân Ngài.
b. Niềm vui mở ra hy vọng cho đời sống Giáo phận
Hoàn tất giai đoạn thỉnh ý và tổ chức Hội nghị Tiền THDGM cấp giáo phận là lúc mở ra Tiến trình Hiệp hành thực sự và rộng khắp, đi vào chiều sâu của đời sống Giáo phận để hiệp hành trở thành lối sống quen thuộc và phổ biến của mọi thành phần Dân Chúa. Hội thánh sẽ đẹp hơn, Giáo phận sẽ thăng tiến hơn, sứ vụ Loan Báo Tin mừng sẽ gặt hái được nhiều thành quả hơn nếu tiến trình Hiệp hành được tiếp tục đi xa hơn và bền bỉ hơn.
Cuộc thỉnh ý Dân Chúa cho thấy vùng sáng và cả những khoảng tối trong đời sống giáo phận, nêu lên những điểm tích cực và khiêm tốn nhìn nhận những tiêu cực, hạn chế của các thành phần Dân Chúa. Đối diện với sự thật về chính mình, cá nhân và tập thể, là điều cần thiết để hoán cải và canh tân, mở ra một tương lai tươi sáng hơn cho giáo phận.
Những cảm nhận trên đây đến từ quá trình thực hiện tiến trình Hiệp hành của giáo phận, cách riêng những gì đang diễn ta trong Hội nghị hôm nay. Trước khi khép lại phần trình bày kết quả Thỉnh ý, xin được lược tóm lại một vài nét chính các bài tham luận và góp ý của Hội nghị hôm nay.
2- Những nét chính trong các bài tham luận và ý kiến đóng góp
Ba bài tham luận và ý kiến đóng góp của 9 đại biểu xoay quanh ba chiều kích của Hiệp hành là hiệp thông, tham gia và sứ vụ. Ba chiều kích này có mối quan hệ mật thiết với nhau và là những trụ cột quan trọng của một Giáo Hội hiệp hành.
a. Chiều kích Hiệp thông
Hiệp thông khởi nguồn từ Thiên Chúa, nơi Người là sự hiệp thông. Hiệp thông không phải là ước muốn hay ý thích của chúng ta hay của Giáo Hội nhưng đến từ Thiên Chúa và theo khuôn mẫu Chúa Ba Ngôi. Hiệp thông được sống và thực hiện trong tương quan chiều đứng với Chúa, rồi mới theo “chiều ngang” với nhau. Các hình thức hiệp thông được diễn tả và nuôi dưỡng nhờ đời sống cầu nguyện, phụng vụ, hoặc các sinh hoạt hội đoàn….
Ý thức về tình hiệp thông được khơi lên và mở rộng nhưng việc thực hành hiệp thông còn nhiều giới hạn. Cái tôi ích kỷ luôn đứng đầu trong việc hạn chế tình hiệp thông, sau đó là phe nhóm và tính độc đoán của các thành viên trong gia đình hay trong các đoàn thể. Những thách đố của thời đại về chủ nghĩa cá nhân, đời sống hôn nhân tự do,… cũng góp phần cản trở sự hiệp thông.
Bản đúc kết về chiều kích Hiệp thông hướng chúng ta tới việc thực thi sứ vụ. Dân Chúa được mời gọi vượt qua trở ngại lớn nhất trong công cuộc loan báo Tin Mừng là tình trạng thụ động, an phận khép kín, chưa thao thức “đi ra” nơi các môn đệ của Đức Kitô và tình trạng “thiếu lửa” trong Hội Thánh, thiếu niềm vui Tin Mừng, thậm chí đánh mất chính Tin Mừng.
Các đóng góp ý kiến đến từ ba đặc sủng khác nhau của ba đại biểu: đan sĩ, nữ tu MTG và tông đồ giáo dân trong vai trò BHG. Cả ba đặc sủng này đều đặt trên nền sự hiệp thông và đòi hỏi hiệp thông với Chúa và với nhau. Sự hiệp thông trong cộng đoàn và trong công tác tông đồ vừa là thách đố nhưng cũng là cơ hội và phản ánh phẩm chất của người môn đệ Chúa Kitô.
b. Chiều kích Tham gia:
Nhóm đúc kết xác tín Tham gia là ước muốn, khao khát và kế hoạch của Thiên Chúa ngày từ khi tạo dựng con người. Tham gia cũng là truyền thống của Hội thánh, là bổn phận gắn liền với căn tính của các tín hữu.
- Nhìn vào kinh nghiệm Tham gia : Tiến trình Hiệp hành trong giáo phận là một hồng ân lớn lao vì có được sự tham gia của mọi thành phần và phần đông Dân Chúa trong giáo phận. Kinh nghiệm tham gia khơi lên tâm tình biết ơn. Biết ơn vì được cảm nghiệm bầu khí huynh đệ, tham gia và đồng trách nhiệm trong gia đình và cộng đoàn; vì được sống bầu khí sinh động và vui tươi của các thành phần dân Chúa khi tham gia vào các sinh hoạt của các cộng đoàn. Tâm tình biết ơn này cần được tiếp tục được nuôi dưỡng và lan tỏa khi mỗi người được mời gọi tham gia vào đời sống Hội thánh.
- Khám phá tầng sâu ý nghĩa : Thay cho cách nói tiêu cực về những thái độ và hành động cản trở việc tham gia, Sr. Têrêxa đã trình bày cách tích cực dưới hình thức những nguyện vọng sửa đổi và canh tân : 1/ Cổ võ, tổ chức các sinh hoạt chung tích cực hơn và thích hợp với hoàn cảnh ; 2/ Linh hoạt và sáng tạo trong việc khơi lên và duy trì lòng nhiệt huyết, bầu khí yêu thương, hiệp nhất nơi mọi thành phần, củng cố và xây dựng tính đồng trách nhiệm, liên đới trách nhiệm; 3/ Lưu tâm hơn trong việc lắng nghe ý kiến từ mọi thành viên; 4/ Cần can đảm trao trách nhiệm cho người trẻ có tinh thần, khả năng phù hợp với trách vụ hơn là chỉ áp dụng cứng nhắc tiêu chí “thâm niên”; 5/ Gần gũi giáo dân, các thành viên không chức vụ trong cộng đoàn nhiều hơn.
- Lắng nghe Chúa Thánh Thần: Trong ba việc lắng nghe – phân định và phát biểu thì lắng nghe có tính quyết định vì, một khi biết lắng nghe Chúa và lắng nghe nhau, cánh cửa hiệp hành mở ra và chúng ta đi vào cuộc phân định cách quân bình cũng như dễ dàng học cách phát biểu sao cho vừa đúng ý Chúa vừa hợp lòng người. Các vị hữu trách được khích lệ “đừng sợ lắng nghe đoàn chiên được giao phó cho mình.”
Những gợi ý thực hành của chiều kích tham gia có thể áp dụng cho cả ba chiều kích của Hiệp hành. Theo chiều hướng nội, Thánh Thần đưa mỗi người đi vào sâu thẳm hồn mình và thúc đẩy mỗi người sống tinh thần hoán cải, sống theo Lời Chúa và siêng năng lãnh nhận Thánh Thể và chuyên chăm cầu nguyện.
Kế đến, theo chiều hướng ngoại, Thánh Thần thúc đẩy mỗi người đi ra, ra khỏi mình để tham gia tích cực vào nhịp sống của gia đình/ cộng đoàn, của giáo xứ/ hội dòng và của giáo phận. Một cách cụ thể, mỗi cá nhân/ cộng đoàn cần sống trọn vẹn chức tư tế, vương đế và ngôn sứ của Chúa Giêsu theo bậc sống của mỗi người.
Trong vai trò hiền mẫu (cá nhân/trưởng Giới cấp Giáo phận) đại biểu đã có sáng kiến tông đồ, vượt ra khỏi thói quen, khởi đi từ việc lắng nghe nhu cầu của GH, của các cha hưu, của lòng biết ơn. Tham gia lãnh vực chăm sóc và phuc vụ sự sống. Tham gia mang lại ý nghĩa và hạnh phúc, từ người lẻ loi, bên lề đến thuộc về một cộng đoàn và góp phần mang lại hạnh phúc cho người khác.
c. Chiều kích Sứ vụ
Hội nghị được lắng nghe tổng kết ý kiến của 169,883 gia đình và 2,519 linh mục, tu sĩ, chủng sinh của giáo phận dưới hai khía cạnh tích cực và tiêu cực.
Về mặt tích cực, những người sống đời thánh hiến đều nhận thấy việc LBTM là bổn phận và sứ vụ căn bản của mình, và đã nỗ lực để chu toàn bổn phận này trong việc lắng nghe và đối thoại với nhau để tìm ra giải pháp và đường hướng cho sứ vụ. Anh chị em giáo dân đã cố gắng làm cho gia đình trở thành mái ấm yêu thương; xây dựng giáo xứ thành cộng đoàn thánh thiện và hiệp nhất và nỗ lực làm cho xã hội phát triển lành mạnh hơn. Các thành phần Dân Chúa đồng thuận về tầm quan trọng của việc cầu nguyện, tham dự thánh lễ; việc đọc, suy niệm và sống Lời Chúa cũng như việc làm gương sáng trong đời sống hàng ngày là điều cần thiết và quan trọng trong sứ vụ loan báo Tin Mừng. Mỗi người cần sống đúng tư cách người kito hữu, tu sĩ, chủng sinh, linh mục giữa cộng đoàn, giữa đời.
Về mặt tiêu cực, những góp ý của các thành phần Dân Chúa giúp ta thấy rõ hơn vùng tối của thực trạng hiệp hành trong giáo phận: trước hết là chủ nghĩa cá nhân, kế đến là các thiếu sót về nhân bản như tinh thần làm việc chung kém, khó đón nhận người khác, không tôn trọng tha nhân trong lời nói việc làm,… Bên cạnh đó là sự nhập nhằng giữa việc chung và riêng (chú trọng việc riêng hơn là việc chung) và khoảng cách do văn hóa vùng miền, tính cách và quan điểm cá nhân. Có lẽ mảng tối nguy hiểm nhất là sự sa sút về đời sống đạo đức thiêng liêng.
Cần thoát khỏi vỏ bọc và sự ngại ngùng khi nói về việc loan báo Tin Mừng và về Chúa. Hơn nữa, cần ý thức sứ vụ Loan báo Tin mừng là nhiệm vụ sống còn nên cần có định hướng cụ thể, có kế hoạch dấn thân phù hợp cho mọi thành phần! Đánh thức và khơi lên tinh thần đồng trách nhiệm trong sứ vụ Loan báo Tin Mừng, nhiệt tâm cho công cuộc Tông Đồ của Đức Kitô.
Trong phần đóng góp ý, đại biểu Huynh đoàn Đaminh trình bày thao thức muốn làm mới lại đặc sủng của mình, muốn các thành viên sống triệt để các khía cạnh cầu nguyện, hiệp thông, học hỏi và sứ vụ theo phương cách hiệp hành. Đại biểu Giáo lý viên xác tín ơn gọi Giáo lý viên gắn liền với sứ vụ của Hội thánh. Đứng trước rất nhiều khó khăn và thử thách hiện nay, các giáo lý viên rất cần lời cầu nguyện và khích lệ của cộng đoàn Dân Chúa để trung thành thực thi sứ vụ với lòng yêu mến Chúa và Giáo hội. Đại biểu tân tòng diễn tả đầy cảm xúc hồng phúc được Chúa xót thương cho làm con Chúa: “Dân ngoại được trở lại là nhờ lòng thương xót Chúa”. Chị ước ao vẫn mãi là “con số không tròn trĩnh trước mặt Chúa” và “’xin Chúa cứ lấp đầy chiếc ly trống rỗng của đời mình.” Chị khao khát cho anh chị em lương dân được biết Chúa vì “có Chúa hạnh phúc lắm!”
3. Giáo phận lớn lên trong tinh thần hiệp hành[1]
Trước hết, cần phổ biến nội dung của bản đúc kết thỉnh ý đến mọi thành phần Dân Chúa trong giáo phận, để anh chị em thấy mình được lắng nghe, được chia sẻ những tâm tư và thao thức chung của giáo phận, và khơi lên nơi họ tinh thần hiệp thông, thái độ tham gia, và sự nhiệt thành trong sứ vụ; đồng thời giúp Dân Chúa nhận ra những điều cần điều chỉnh và phát huy để có thể xây dựng gia đình thành mái ấm yêu thương, giáo xứ thành cộng đoàn thánh thiện, và thế giới phát triển lành mạnh.
Tiếp đến, từ sự biết đến hiểu về hiệp hành là hai bước khá dễ nếu so sánh với việc thực hiện tiến trình này. Chắc chắn đây là bước khó nhất vì “Đường xa nhất là đường đi từ tim đến tay”. Để cho tinh thần phấn khởi của hơn một triệu con tim đang rung nhịp hiệp hành trở thành những hành động cụ thể, cần phải có những phương thức giúp họ thực hiện điều mình hiểu biết một cách mau mắn và liên tục để biến sự hiệp hành trở thành một lối sống của người tín hữu.
- Cá nhân: nhắc nhớ thường xuyên mọi thành phần dân Chúa, đặc biệt là hàng giáo sĩ và những người sống đời thánh hiến, tích cực tự đào tạo mình trong đời sống đạo đức, trao dồi khả năng lắng nghe và đối thoại, khả năng biện phân và quyết định, khả năng cộng tác cùng nhau thực thi sứ vụ và vun đắp “lòng chung”.
- Tập thể: Huấn luyện và tạo điều kiện để mọi người cùng tham gia trong các sinh hoạt chung của gia đình, cộng đoàn; đồng cảm với những thao thức và đón nhận sự hướng dẫn của các mục tử.
- Cách cụ thể, cần thúc đẩy những phương thế xây dựng, củng cố tinh thần hiệp hành như các cử hành phụng vụ: cần sự chuẩn bị chu đáo trong cử hành phụng vụ, sự phân nhiệm và cộng tác của Thừa tác viên và cộng đoàn; tạo những môi trường, cơ hội để lắng nghe, đối thoại và hòa giải; uyển chuyển và biết cảm thông trong đời sống, trong những chương trình mục vụ,... Mặt khác, cần nỗ lực giảm thiểu những điều gây thiệt hại hay phá vỡ sự hiệp thông.
- Can đảm “đi ra”: Tổ chức các dịp thăm viếng, giao lưu, gặp gỡ các anh chị em tôn giáo khác và cùng cộng tác trong các công tác xã hội, từ thiện bác ái… Thay cho thái độ cạnh tranh, đối kháng, phê phán nhau, tinh thần hiệp hành thúc đẩy chúng ta gặp gỡ, lắng nghe, sẵn sàng đi bước trước trong cuộc đối thoại với các kitô hữu ngoài công giáo và các thành phần xã hội.
Kết luận[2]
Nhờ học, hiểu và sống tinh thần hiệp hành, tâm hồn của mọi người, cả người sống đời thánh hiến lẫn các giáo hữu, đang được mở ra. Từ cách nhìn cục bộ đến cái nhìn rộng mở, từ con tim chai đá muốn có một con tim thịt mềm, từ đang đi trên con đường ngắn lòng muốn nối dài con đường phục vụ đến với mọi thành phần Dân Chúa và thế giới…
Tiến trình thỉnh ý đã kết thúc nhưng tiến trình hiệp hành tiếp tục được lan tỏa và khai mở những lối đi và phong cách sống mới trong đời sống Dân Chúa. Ước chi những tâm tình mới thấm đượm chất hiệp thông triển nở sâu rộng hơn, thái độ tích cực tham gia và những phương thức hoạt động mới, cụ thể để thi hành sứ vụ ngày càng phổ biến và trở thành lối sống hàng ngày của mọi thành phần Dân Chúa trong giáo phận.
Nguyện xin Thiên Chúa Ba Ngôi- nguồn mạch và khuôn mẫu của sự hiệp thông, qua lời cầu bầu của Đức Maria Mẹ Thiên Chúa và thánh Cả Giuse- quan thày Giáo phận, làm sống động nơi chúng ta tình hiệp thông, thái độ tham gia tích cực, và lòng nhiệt thành thực thi sứ vụ Loan báo Tin mừng để toàn thể giáo phận hăng hái tiến bước trên đường hiệp hành cùng với các giáo phận khác trên quê hương Việt Nam và Giáo hội hoàn vũ, theo lời mời gọi của Đức Thánh Cha Phanxico và dưới sự thúc đẩy của Chúa Thánh Thần. Amen.